На 17 јули 2023 година, министерот за финансии, г-дин Фатмир Бесими јавно објави дека Европската Унија официјално одобрила макрофинансиска помош од 100 милиони евра за да придонесе за поддршка на економската стабилизација на Македонија и суштинската реформска агенда. Помошта ќе биде обезбедена во форма на заеми за поттикнување на развојот и зелената транзиција на МСП и ќе биде достапна на две еднакви рати во период од две години. Усвојувањето на Стратегијата за паметна специјализација на Република Северна Македонија е предуслов за повлекување на првата рата.
Што е Стратегија за паметна специјализација (S3) и какво е нејзиното очекувано влијание врз националната економија?
Концептот на S3 беше предложен од Заедничкиот истражувачки центар (JRC) на Европската комисија и стана суштински дел од кохезионата политика на ЕУ. Оваа практика на креирање политики набрзо беше усвоена од нордиските земји, земјите-членки на ЕУ и другите региони во светот. За разлика од конвенционалното имитирање на добри практики за да се постигне планиран, линеарен развој, уникатноста на S3 е во неговиот пристап базиран на место (регионален) фокусиран на специфичните силни страни и предности на регионот. Идејата е дека со распоредување дополнителна поддршка во приоритетните области со највисок потенцијал (економски, иновативни и истражувачки потенцијали) на начин за кој ќе се договорат актерите на екосистемот, регионите ќе развијат нови конкурентски предности и ќе ги подобрат врските меѓу различните актери за модернизација на економијата, во истражување на нови и пазари во развој, со што структурно го трансформираат екосистемот на регионот и се справуваат со социјалните предизвици.
Во Северна Македонија, процесот на развој на S3 е заеднички координиран од Министерството за економија и Министерството за образование и наука, со став дека S3, како сеопфатен стратешки документ, ќе ги замени истечените Стратегија за конкурентност 2016-2020 и Стратегијата за иновации 2012-2020 година, со цел да се унапреди конкурентноста на националната економија. Методологијата и следењето на процесот на развој се обезбедени од JRC и се состојат од неколку последователни чекори:
- Квантитативна и квалитативна анализа за дефинирање на „приоритетните домени“ – економски активности каде регионите или земјите имаат конкурентна предност (или имаат потенцијал да генерираат раст поттикнат од знаење и да доведат до економска трансформација). Квантитативот се состои од комбинација на статистичка анализа на економски, иновативни и истражувачки капацитети, во споредба со просеците на ЕУ. Квалитативното се состои од интервјуа со клучните засегнати страни за да се дискутираат статистичките наоди низ призмата на глобалните процеси, социјалните предизвици, специфичните ниши пазари итн.
- „Процес на откривање на претприемништвото“ (EDP) – кој ги спојува различните актери од четирикратниот хеликс во интерактивен, партиципативен процес на лидерство за заеднички да ги дефинираат областите на специјализација, да ја дефинираат визијата и да развијат соодветна мешавина на политики за нивна имплементација, овозможувајќи патокази за трансформација кон нови производи и пазари. Овде вклучувањето на различни актери, вклучувајќи фирми, инкубатори, универзитети, други истражувачки институции, граѓански организации, како и национални власти, а особено вклучување на критична маса претприемачи е задолжително. Процесот на EDP е континуиран во текот на целиот животен век на Стратегијата и го води спроведувањето, ревизијата и понатамошното планирање на S3.
- Усовршување на стратешката рамка со земање предвид на објективна анализа на моменталната состојба во однос на постоечката поддршка, нејзината ефикасност, празнините во расположливата поддршка, расположливите јавни и приватни буџети итн.
Досега, целиот процес вклучи над 400 различни актери и беше поддржан од JRC, GIZ, Светска банка и проектот IME финансиран од SDC. Во моментов, документот се финализира со техничка помош на ЕК.
За да дознаете повеќе за процесот на развој на S3, одете на konkurentnost.mk.
Процесот на елаборатски дизајн резултираше со идентификување на четири приоритетни вертикални домени:
- ИНФОРМАТИЧКИ И КОМУНИКАЦИСКИ ТЕХНОЛОГИИ
- ИНДУСТРИЈА 4.0
- ПАМЕТНИ И ОДРЖЛИВИ ЗГРАДИ И МАТЕРИЈАЛИ
- ПАМЕТНО ЗЕМЈОДЕЛСТВО И ХРАНА СО ПОГОЛЕМА ДОДАДЕНА ВРЕДНОСТ
Приоритетните домени ќе се зајакнат како главни двигатели на националната економија преку четири главни столбови на интервенција дефинирани преку EDP:
- НАУЧНА ИСКЛУЧИТЕЛНОСТ
- ИНОВАЦИСКИ ЕКОСИСТЕМ
- КОНКУРЕНТНОСТ НА БИЗНИС СЕКТОРОТ
- ЧОВЕЧКИ РЕСУРСИ
и хоризонтален принцип на ЗЕЛЕНА, ДИГИТАЛНА И ОДРЖЛИВА ТРАНЗИЦИЈА.
ИНТЕРНАЦИОНАЛИЗАЦИЈАТА и интеграцијата на националните субјекти во научните и деловните мрежи на ЕУ, проектите со повеќе корисници и RDI програмите е исто така во сржта на Стратегијата.
Стратегијата предвидува дека овозможувањето забрзан развој во четирите приоритетни домени ќе „поттикне зелен и одржлив раст преку вградување на знаење, иновации и технологија за создавање производи и услуги со висока додадена вредност конкурентни на меѓународните и домашните пазари“.
S3 е веќе инкорпориран во Националната програма за економски реформи и во IPAII профилот на земјата. Усвојувањето на S3 е забележано како клучна препорака во извештаите за земјата на Европската комисија од 2019 година. Прашањата поврзани со процесот на развој, содржината и динамиката на усвојување беа покренати за време на подготвителните скрининг состаноци за пристапување во ЕУ на Поглавје 20: Претпријатија и Индустриска политика и Поглавје 25: Наука и истражување. Така, може да се очекува дека претстојните скрининг извештаи за пристапување во ЕУ ќе постават очекувања за имплементацијата на S3 во контекст на одобрување на понатамошна финансиска помош од ЕУ. Од вклученоста на донаторите во процесот на развој, може да се претпостави и дека другите МФИ се многу заинтересирани да ја надополнат оваа поддршка.
Како заклучок, за националната економија да може ефективно да привлече и распореди понатамошно меѓународно финансирање за економски развој на среднорочни и долгорочни размери, од најголема важност е зголемувањето на капацитетот за апсорпција на националните субјекти за спроведување на интервенциите на S3. Тоа значи зголемени можности на релевантните јавни институции, академската заедница, стручните и деловните здруженија и зголемена инвестициска подготвеност на компаниите за привлекување национален и странски капитал.
Модернизацијата на приватниот сектор за одржливост и пристојни работни места во Северна Македонија, проект финансиран од Швајцарската агенција за развој и соработка, кој ќе го спроведува Swisscontact во соработка со Импакт Фондација, ќе обезбеди поддршка во согласност со интервенциите на S3. Со ставање силен фокус на развојот на човечките ресурси, зелената и дигиталната трансформација во МСП, проектот има за цел да ја зголеми продуктивноста и конкурентноста на приватниот сектор и да донесе пошироко социјално влијание.
Автор: Катарина Кречева
