Многу луѓе веќе се запознати со народот од Индо-Ариевско потекло така наречени Роми. Ромите се малцински етнички народ кој се соочувал со миграција низ Европа многу години. Ромската култура има богата усна традиција, која се пренесува со генерации. Честопати прикажани како автентични и чудни, тие доживеале дискриминација и прогонства со векови, дури и во денешно време. И покрај тоа што тие се едни од најголемите етнички малцинства во Европа – околу 12 милиони до 15 милиони луѓе, според УНИЦЕФ, 70 проценти од нив живеат во Источна Европа. Тие биле принудени да мигрираат со својата историја на прогонство, па затоа се познати како номадско племе. Оставиле трага како номади и надворешни лица, па затоа малкумина од нив посетувале училиште.
Рамката на ЕУ за националните стратегии за интеграција на Ромите е фокусирана на четири клучни области: образование, вработување, здравствена заштита и домување. Секоја земја изготви ромска стратегија, оценета од Европската комисија во 2012 година
Проблемот на Ромите низ Годините и Различните Општества
По илјадници години, Пандорината кутија конечно се отвори и се сфати дека имањето основни човекови права не е луксуз. Човечкото достоинство е неприкосновено. Мора да се почитува и заштитува. Според човековите права на ООН (ОХЦХР) и заедничката Европска унија, секој има право на живот, право да биде почитуван за неговиот физички и ментален интегритет, социјално вклучување, да има пристојна работа и да се третира со љубов и почит. Бројни Роми се борат да обезбедат целосно уживање во нивните економски и социјални права, вклучувајќи го и правото на образование, вработување, соодветно домување и здравје. Поради неможноста да се најде пристојна работа или работа воопшто, како последица на предрасудите на општеството, ромските семејства, како што е познато, се соочуваат со финансиски проблеми, а мал број се вклучени во приватниот сектор. Олеснувањето на пристапот до вештини и пристапот до финансии ќе доведе до вработување и самовработување на Ромите. Овој пристап ја надополнува социо-економската вклученост на маргинализираните Роми со негување на еднаквоста и унапредување на учеството. Сите Роми треба да имаат можност да го реализираат својот целосен потенцијал и да се вклучат во политички, социјален, економски и културен живот. Соочувајќи се со омраза и злоупотреба на човековите права, е далеку потешко дека ќе го најдат своето место во општеството каде што се занемаруваат нивните потреби. Да се има различна боја на кожа или друг јазик, како и да не може да се бара потребното образование и вештини за напредок заради тие разлики е погрешна насока кон која се движи општеството. Без понатамошно образование, се јавува недостиг на квалификации и способност,а со тоа и намалени шанси да најдат работа и да обезбедат добар живот на нивното семејство. Покрај тоа, состојбата на жените Ромки треба да се подобри преку унапредување, поддршка и олеснување на зајакнувањето на жените и девојчињата Ромки во пракса, информирање и подигнување на свеста на државните органи, законодавците, креаторите на политики и релевантните актери за статусот на жените и девојчињата Ромки, бидејќи тие имаат одредена улога во подобрувањето на условите за живот на ромските семејства.
Ромите во Северна Македонија
Според пописот од 2002 година, во Македонија живеат околу 53.879 Роми или 2,66% од вкупното население. Ако направиме паралела, настаните ќе забележат дека Ромите растат во контрадикторност со нивната историја. Многу Роми зазедоа суштинско место во општеството и беа пример за успешни луѓе со своја приказна што треба да ја раскажат или активности што зборуваат сами по себе. Познат факт е дека единствената ромска општина во светот во која Ромите имаат свој градоначалник и можат да ги остваруваат своите национални права е Шуто Оризари во Скопје, Северна Македонија. Од правна гледна точка, ромската заедница не се смета како етничка малцинска група во секоја држава и затоа не ги ужива правата што се однесуваат на овој статус во сите засегнати земји. Еден од главните проблеми е што тие не се регистрирани во системот. Тие немаат документи за да не можат да уживаат во сите основни потреби како што се образование и социјализација, со што се развиваат начини што водат кон неприфаќање од општеството.
Што може да се направи?
Би сакала да им оддадам почит и внимание на неколку поединци за кои се смета дека се инспирација во нашата земја, Есма Реџепова, пејачка или позната како кралица на ромската песна, исто така таа е позната по своите хуманитарни мотиви и многу други кои се автентични во областа на уметноста, музиката, вклученоста во политиката. Понатаму, постојат организации кои работат во прилог на ромските заедници, како што е НРЦ. Тие спроведуваат проекти кој вклучуваат Роми, спречување на дискриминација на деца Роми, зајакнување на здравјето на Ромките и промена на наративите за Ромите во здравствените установи каде имаат за цел да ги мобилизираат Ромите за стекнување знаења и вештини за унапредување и работење на нивното здравје. Исто така, постојат проекти што ги спроведува Министерството за труд и социјала, како што се ромските информативни центри и со тоа успеаја да отворат 12 ромски информативни центри во 12 различни општини низ Северна Македонија, вклучување на деца Роми во градинка каде што беа вклучени 4.700 Роми деца во 19 општини бесплатно. Во Македонија, пример за успешна компанија што се залага за Роми, социјална инклузија или ранливи групи е списанието „Лице в лице“, кое е независно улично списание посветено на универзалните вредности, социјалната правда, принципите на еднаквост, демократија и хуманост.
Како „Лице в лице“ го прави тоа?
Тајната методологија е: основни вредности на место и постојан напор кон нивните цели преку:
1. Нудење практични решенија за намалување на сиромаштијата, позначајно вработување и ублажување на социјалното и културното исклучување, создавање услови и обезбедување можности за маргинализираните групи за законски заработка, приход, вработување и поттикнување на специфични и практични знаења и вештини, односно за социјално и економско вклучување.
2. Лансирање и редовно објавување на независно списание, Лице в лице ја збогатува домашната медиумска сцена со висок квалитет, уникатен вид на публикација, наменета за целата читателска публика, и со силна активистичка ориентација, изразена социјална чувствителност, грижа за заштита на животната средина, отвореност кон новото, различното, алтернативното и маргинализираното вообичаено од секој вид.
Како што светот почнува да се шири, ние растеме, па зошто да не ги надминеме сите разлики, негативности и да се опкружиме со инспирација. Сите ние може да направиме разлика и да придонесеме за рамноправен живот за секого, ако само земеме еден миг и го цениме сето она што го имаме, взаемно да си помогнеме во растот и едноставно да станеме промената што сакаме да видиме во светот!
